«Πώς μπορούμε και ζούσα μόνος πριν σε γνωρίσω, ζωή μου; Χωρίς εσένα δεν νιώθω σίγουρος για τον εαυτό μου, δεν έχω πάθος για τη μελέτη και χαρά για τη ζωή · εν ολίγοις, χωρίς εσένα, η ζωή μου δεν είναι πλέον ζωή. «
Το 1903, και παρά τις έντονες αντιδράσεις των γονιών του, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν παντρεύεται τη Μιλέβα Μάριτς, τη μοναδική γυναίκα που φοιτούσε μαζί του στο Τμήμα Μαθηματικών στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ζυρίχης. Η Μάριτς έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης για αρκετούς ιστορικούς και βιογράφους σχετικά με τον βαθμό επιρροής της στην επιστημονική αναζήτηση του Αϊνστάιν πριν το 1905, το περιβόητο annus mirabilis, το έτος δηλαδή που διατύπωσε τις γνωστές θεωρίες του.
Οι πενήντα τέσσερις αυτές ερωτικές επιστολές, μεταξύ του Αϊνστάιν και της Μάριτς, καλύπτουν το χρονικό διάστημα από το 1897, όταν πρωτογνωρίστηκαν ως φοιτητές στη Ζυρίχη, μέχρι και το 1903, λίγο μετά τον γάμο τους. Μέσω της αλληλογραφίας τους έρχεται στο φως ένα άλλο πρόσωπο του Αϊνστάιν, εντελώς διαφορετικό από την κλασική εικόνα που τον ακολουθεί στα μετέπειτα χρόνια της ζωής του όταν πλέον έχει καθιερωθεί παγκοσμίως ως το απόλυτο συνώνυμο της ιδιοφυΐας. Εδώ τον βλέπουμε κυρίως ως έναν ερωτευμένο νέο που παλεύει με τις πρώτες δυσκολίες της ζωής, τόσο επαγγελματικά όσο και κοινωνικά, στην προσπάθεια να ορθώσει το ανάστημά του …
«Μην μελετάς υπερβολικά πολύ όταν θα έρθουν τα βιβλία σου. Αντίθετα, καλύτερα να ξεκουραστείς, ώστε να μπορείς να γίνεις ξανά το παλιό μου αλητάκι. Ένα πράγμα σου ζητάω μόνο · να προσέχεις τον εαυτό σου. Αν δεν το κάνεις, θα φας ξύλο. Ο Έχρατ δεν έχει πάρει ακόμη τη θέση στο Φράουενφελντ. Την διεκδικούν από κοινού με τον Μάτερ. Όπως και να έχει, ένας τους θα την πάρει. Σε κάθε περίπτωση, εμένα με στηρίζουν οικονομικά οι δικοί μου. Θα μπορούσα να δεχτώ μία δουλειά σε ασφαλιστική για τρεις εβδομάδες για οχτώ φράγκα την ημέρα, αλλά την απέρριψα, γιατί σκέφτηκα ότι θα εκμεταλλευτώ καλύτερα τις διακοπές μου μελετώντας θεωρίες σημαντικές για τις σπουδές μου και μαθαίνοντας τη δουλειά του πατέρα μου στην Ιταλία. «
Ερχόμαστε αντιμέτωποι με τους υπαρξιακούς προβληματισμούς του, τις οικογενειακές του διαμάχες καθώς και τα επιστημονικά ερωτήματα που θέτει τόσο στον εαυτό του όσο και στην ίδια τη Μάριτς την οποία θαυμάζει και υπολογίζει εξίσου.
«Πριν από λίγο καιρό μου ήρθε η ιδέα ότι όταν παράγεται φως, μπορεί να επιτευχθεί απευθείας μετατροπή της ενέργειας της κίνησης σε φως εξαιτίας του παράλληλου σχήματος: κινητική ενέργεια των μορίων – απόλυτη θερμοκρασία – φάσμα (χωρική ενέργεια ακτινοβολίας σε κατάσταση ισορροπίας). Ποιος ξέρει πότε θα μπορέσουμε να λύσουμε αυτό το μυστήριο! «
Μετά το 1903 όμως, η Μάριτς αρχίζει να πέφτει σταδιακά στα μάτια του Αϊνστάιν. Παύει να είναι η ισότιμη σύντροφός του, ειδικά όταν δεν καταφέρνει ποτέ να πάρει το πτυχίο της από το Πολυτεχνείο κυρίως επειδή μένει έγκυος και φέρνει στον κόσμο την εξώγαμη κόρη τους. Η Μάριτς δέχεται σχεδόν στωικά τον νέο της ρόλο ως η γυναίκα που βάζει στην άκρη τις προσωπικές της φιλοδοξίες για να στηρίξει αυτές του άντρα της.
Το διάστημα που έχουν συνταχθεί οι τελευταίες επιστολές της παρούσας συλλογής, ο Αϊνστάιν έχει ήδη αρχίσει να δουλεύει στο Ελβετικό Γραφείο Ευρεσιτεχνιών και αναφέρει στη Μάριτς για μια τελευταία φορά την κόρη τους, η ύπαρξη της οποίας δεν ήταν γνωστή πριν από την έκδοση των συγκεκριμένων επιστολών.
«Το μόνο πρόβλημα που παραμένει άλυτο είναι πώς να κρατήσουμε κοντά μας τη Λίζερλ μας · αν έπρεπε να την δώσουμε, δεν θα μου άρεσε καθόλου. Ρώτα τον Πατέρα σου · έχει πείρα και ξέρει τον κόσμο καλύτερα από τον εξαντλημένο, ανίκανο Γιοχόνζελ σου. «
Οι ερωτικές επιστολές του Αϊνστάιν και της Μάριτς είναι συχνά συγκινητικές, διαφωτιστικές αλλά ταυτόχρονα διασκεδαστικές και σκιαγραφούν με πρωτοφανή αμεσότητα αυτή τη μέχρι πρότινος σχετικά άγνωστη αλλά τόσο σημαντική περίοδο της ζωής του ανεπανάληπτου αυτού μύθου.
Μερικά ακόμα ενδιαφέροντα στοιχεία από τις επιστολές
Τα σημαντικά στοιχεία αναφορικά με τις «Ερωτικές Επιστολές» είναι αυτά ακριβώς που δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην ανθρώπινη και καθημερινή πλευρά του Αϊνστάιν, χωρίς φυσικά να παραβλέψουμε τις σχετικές αναφορές στην επιστημονική του ιδιότητα. Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τα εξής:
– Ο Αϊνστάιν δεν κατάφερε να «μπει» με την πρώτη στο ΕΤΗ και χρειάστηκε να δώσει και δεύτερη φορά εξετάσεις για να το πετύχει.
– Σημαντικό επίσης είναι πώς απεικονίζεται ο ρόλος της γυναίκας την εποχή εκείνη. Η Μάριτς συνιστά σπάνια περίπτωση, ως η μοναδική γυναίκα στην τάξη της στο ΕΤΗ, σε έναν πραγματικά ανδροκρατούμενο τομέα. Βέβαια, δεν κατάφερε ποτέ να ολοκληρώσει τις σπουδές της, αφού απέτυχε δύο φορές στις εξετάσεις της για το πτυχίο.
– Ο Αϊνστάιν, μολονότι μέλος αστικής οικογένειας με μεγάλη οικονομική επιφάνεια (αργότερα οι επιχειρήσεις του πατέρα του «βουλιάζουν» και οδηγείται στη χρεοκοπία), διαλέγει μία ζωή μποέμ, κάνοντας σχέση με μια κοπέλα «χαμηλότερης» κοινωνικής τάξης. Η οικογένειά του δεν εγκρίνει τη Μάριτς σε καμία περίπτωση, αλλά εκείνος τους αγνοεί. Σε πολλά σημεία σαν και αυτό διαφαίνεται και ο αυθόρμητος και θαρραλέος χαρακτήρας του Αϊνστάιν που δεν ενδιαφερόταν για τις συμβατικότητες.
– Ιδιαίτερα αποκαλυπτικές ήταν οι επιστολές αυτές ως προς το εξώγαμο παιδί των δύο αυτών εραστών. Η Λίζερλ, η κόρη τους, γεννήθηκε στην πατρίδα της Μάριτς, αλλά στη συνέχεια τα ίχνη της χάνονται. Ίσως δόθηκε για υιοθεσία ή ίσως πέθανε από κάποια αρρώστια. Διάφοροι ιστορικοί και βιογράφοι έχουν αναζητήσει σχετικά πιστοποιητικά της εποχής, αλλά χωρίς να έχουν βρει κάποια πιο συγκρεκριμένη πληροφορία. Το ίδιο παρατηρείται και στις Επιστολές, όπου οι αναφορές στη μικρή Λίζερλ είναι ελάχιστες.
– Τέλος, υπάρχουν δύο σημεία που θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε, σε κάποιον βαθμό τουλάχιστον, με τη σημερινή κατάσταση. Η εμβληματική αυτή προσωπικότητα δυσκολεύτηκε πολύ στην αναζήτηση εργασίας, μέχρι που τελικά βρήκε τη θέση στο Γραφείο Ευρεσιτεχνιών στη Βέρνη, ενώ ταυτόχρονα, αντιμετώπιζε τον αντισημιτισμό που χαρακτήριζε αυτές τις περιοχές (Γερμανία, Ελβετία κ.λπ.).
Η μετάφραση του βιβλίου έγινε από την Μαριάννα Τσάτσου και η επιμέλεια από την Στέλλα Τσικρικά. Η σελιδοποίηση είναι του Γιώργη Χατζηβαντσίδη. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΡΟΠΗ.
thetoc.gr
